Senior Citizen Savings Scheme भारत सरकारने 2025 मध्ये ज्येष्ठ नागरिकांसाठी 4 महत्वाच्या योजनांची घोषणा केली आहे. या योजनांचा मुख्य उद्देश हा निवृत्तीनंतरही वृद्धांना कोणतीही आर्थिक, सामाजिक किंवा वैयक्तिक अडचण भासू नये हा आहे. देशातील वाढत्या वृद्ध लोकसंख्येच्या गरजा लक्षात घेऊन, या योजना त्यांची जीवनशैली सन्मानजनक आणि आत्मनिर्भर करण्यासाठी डिझाइन केल्या आहेत.

Senior Citizen Savings Scheme (SCSS) ही 2025 मध्ये सर्वाधिक सुरक्षित आणि फायदेशीर गुंतवणूक योजना म्हणून ओळखली जाते. या योजनेतील व्याजदरात लक्षणीय वाढ करून तो 8.2% वरून 11.68% पर्यंत नेण्यात आला आहे. ही वाढ ज्येष्ठ नागरिकांना त्यांच्या बचतीवर अधिक परतावा मिळवण्यास मदत करेल.

मुख्य वैशिष्ट्ये:

• व्याजदर: 8.2% ते 11.68%
• कमाल गुंतवणूक मर्यादा: ₹30 लाख
• किमान गुंतवणूक: ₹1,000
• कालावधी: 5 वर्षे (3 वर्षांचा वाढीव पर्याय उपलब्ध)
• टॅक्स लाभ: आयकर कायद्याच्या Section 80C अंतर्गत कपात
• व्याजाचा भरणा: दर तिमाहीला (तीन महिन्यांनी)
• सुरक्षा: पूर्ण सरकारी हमी

अर्ज प्रक्रिया: SCSS मध्ये गुंतवणूक करण्यासाठी, नागरिकांनी जवळच्या पोस्ट ऑफिस किंवा कोणत्याही राष्ट्रीयकृत बँकेत जाऊन आवश्यक फॉर्म भरून द्यावा. अर्जासोबत आधार कार्ड, वयाचा पुरावा आणि बँक खात्याचे तपशील सादर करावे लागतील.

2. सुधारित पेन्शन योजना आणि डिजिटल सुविधा

2025 मध्ये, सरकारने पेन्शन योजनेत आमूलाग्र बदल करून त्यामध्ये डिजिटल सुविधांचा समावेश केला आहे. Digital Life Certificate च्या वापरामुळे आता ज्येष्ठ नागरिकांना दरवर्षी प्रत्यक्ष उपस्थित राहून आपले जीवन प्रमाणपत्र (Life Certificate) सादर करण्याची गरज नाही.

मुख्य फायदे:

• डिजिटल लाइफ सर्टिफिकेट सुविधा
• Direct Benefit Transfer (DBT) द्वारे थेट खात्यात पेन्शन जमा
• मासिक पेन्शन रक्कम ₹3,000 ते ₹10,000 पर्यंत (राज्यानुसार फरक)
• अधिक पात्र लाभार्थ्यांचा समावेश

प्रमुख पेन्शन योजना:

• Indira Gandhi National Old Age Pension Scheme (IGNOAPS)
• राज्य स्तरीय पेन्शन योजना
• विधवा आणि दिव्यांग पेन्शन योजना

या सुधारित पेन्शन योजनांमुळे ज्येष्ठ नागरिकांना नियमित उत्पन्नाची खात्री मिळते, जे त्यांच्या दैनंदिन खर्चासाठी अत्यंत महत्वाचे आहे.

3. 2025 मध्ये टॅक्समध्ये विशेष सवलत

2025 च्या केंद्रीय अर्थसंकल्पात ज्येष्ठ नागरिकांसाठी टॅक्स सवलतीत मोठी वाढ करण्यात आली आहे. आता ₹12 लाख पर्यंतच्या वार्षिक उत्पन्नावर कोणताही आयकर लागणार नाही. ही मर्यादा आधी फक्त ₹7.5 लाख होती.

मुख्य फायदे:

• ₹12 लाखांपर्यंत टॅक्स फ्री उत्पन्न
• Fixed Deposit आणि Savings Account वरील TDS (Tax Deducted at Source) ची मर्यादा ₹40,000 वरून ₹1 लाख पर्यंत वाढवली
• 75 वर्षांवरील नागरिकांसाठी सरलीकृत टॅक्स फाइलिंग प्रक्रिया
• विशिष्ट गुंतवणूक योजनांमध्ये पूर्णपणे टॅक्स फ्री लाभ मिळण्याची सुविधा

या टॅक्स सवलतींमुळे ज्येष्ठ नागरिकांना आर्थिक नियोजन अधिक प्रभावीपणे करण्यास मदत होईल आणि त्यांच्या निवृत्तीनंतरचे जीवन अधिक सुरक्षित होईल.

4. डिजिटल सेवा आणि तक्रार निवारण

डिजिटल इंडिया अंतर्गत, सरकारने ज्येष्ठ नागरिकांसाठी विशेष डिजिटल सेवा उपलब्ध करून दिल्या आहेत. यामुळे त्यांना घराबाहेर न पडता अनेक सरकारी सेवांचा लाभ घेता येणार आहे.

मुख्य फायदे:

• आधार कार्ड आधारित व्हेरिफिकेशन सुविधा
• ऑनलाइन तक्रार नोंदणी आणि ट्रॅकिंग पोर्टल
• डिजिटल पेमेंट आणि सेवा ट्रॅकिंग
• विशेष हेल्पलाइन आणि सपोर्ट सेंटर

या सुविधांमुळे ज्येष्ठ नागरिकांची सरकारी कार्यालयात होणारी वणवण थांबेल आणि त्यांना सन्मानाने सेवा मिळतील.

अतिरिक्त फायदे आणि सुविधा

वरील चार मुख्य योजनांशिवाय, सरकारने ज्येष्ठ नागरिकांसाठी अनेक छोट्या-मोठ्या सवलती आणि सुविधा देखील जाहीर केल्या आहेत:

• प्रवास सवलती: रेल्वे, बस आणि मेट्रो सेवांमध्ये 50% ते 100% प्रवास सवलत
• हेल्थ इंश्योरन्स: आयुष्मान भारत योजने अंतर्गत ₹5 लाखांपर्यंत मोफत वैद्यकीय उपचार
• कायदेशीर सहाय्य: मोफत कायदेशीर सल्ला आणि सहकार्य
• प्राधान्य सेवा: बँक, रुग्णालय आणि इतर सरकारी कार्यालयांमध्ये प्राधान्य सेवा
• मनोरंजन सुविधा: संग्रहालय, उद्याने आणि सरकारी इव्हेंट्समध्ये मोफत प्रवेश

पात्रता आणि अर्ज प्रक्रिया

पात्रता निकष:

• वय: 60 वर्षे किंवा त्यापेक्षा अधिक (काही विशिष्ट योजनांमध्ये 55 वर्षांपासून सुरुवात)
• भारतीय नागरिकत्व आवश्यक
• योजनेनुसार इतर पात्रता निकष (उदा. BPL परिवार, विधवा, दिव्यांग इ.)

आवश्यक कागदपत्रे:

• आधार कार्ड (अनिवार्य)
• वयाचा पुरावा (जन्म दाखला / पॅन कार्ड / मतदार ओळखपत्र)
• उत्पन्नाचा पुरावा (जिथे आवश्यक असेल तिथे)
• बँक खात्याचे तपशील (DBT साठी)
• पासपोर्ट साईज फोटो
• BPL कार्ड (विशिष्ट योजनांसाठी)

अर्ज प्रक्रिया:

• राज्य स्तरीय ज्येष्ठ नागरिक कल्याण कार्यालयात किंवा अधिकृत ऑनलाइन पोर्टलवर जा
• आवश्यक फॉर्म भरा आणि सर्व कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करा
• योजनेनुसार बायोमेट्रिक किंवा प्रत्यक्ष सत्यापन प्रक्रिया पूर्ण करा
• अर्ज सादर केल्यानंतर 30 दिवसांच्या आत लाभ मिळण्याची प्रक्रिया सुरू होते

2025 मध्ये सरकारकडून जाहीर झालेल्या या चार प्रमुख योजना ज्येष्ठ नागरिकांसाठी नवीन आशा घेऊन आल्या आहेत. बचत, पेन्शन, टॅक्स सवलत आणि डिजिटल सुविधा – या सर्व घटकांमुळे निवृत्तीनंतरचे जीवन अधिक सुखकर, आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित आणि सन्मानजनक होण्यास मदत होईल. देशातील सर्व ज्येष्ठ नागरिकांनी या योजनांचा लाभ घेण्यासाठी त्वरित पुढे यावे आणि आपल्या हक्काच्या सुविधा मिळवाव्यात.

डिस्क्लेमर: वरील सर्व माहिती इंटरनेटवरून घेतली आहे. सर्व योजनांचे नियम, पात्रता निकष आणि अटी वेळोवेळी केंद्र किंवा राज्य सरकारकडून बदलले जाऊ शकतात. कोणत्याही योजनेसाठी अर्ज करण्यापूर्वी कृपया अधिकृत सरकारी पोर्टल किंवा स्थानिक कार्यालयातून अद्ययावत माहिती तपासा. या लेखाचा उद्देश केवळ माहिती पुरवणे आहे; अंतिम निर्णय घेण्यापूर्वी कृपया अधिकृत स्रोतांचा संदर्भ घ्या.